Koestler Arthur Płomień i lód

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Umożliwiła to chyba tylko panująca w Wiedniu atmosfera laisser-fairei erotycznej tolerancji, połączona z tradycyjną dyscypliną i dwornymiobyczajami.Taka sama harmonia istniała bowiem w większości innychkorporacji, zarówno pangermańskich i liberalnych, jak syjonistycznych.Wewnętrzne spory były natomiast częste wśród studentówze stowarzyszeń socjalistycznych, którzy uważali nas za wystrojonemałpy , troglodytów i tępaków.Zainteresowanie polityką po raz pierwszy obudził we mnie Marszżałobny Chopina, a za drugim razem Gaudeamus igitur.W obuwypadkach zdecydowały o tym najpierw pobudki emocjonalne,a dopiero pózniej racjonalne argumenty.Mój stosunek do syjonizmu przeszedł przez kilka faz.Pierwszykrok był łatwy, ale pózniejsza walka o jasność i zrozumienie już taka niebyła.Trwała blisko ćwierć wieku.Podczas pierwszego wieczoruw siedzibie Unitasu całe zagadnienie wydawało mi się proste, było tylkokwestią odwagi i godności, jak powiedział Hahn.Podobnie prostemusiało się ono wydawać niewolnikom faraona, którzy wyruszylido Ziemi Obiecanej w błogiej nieświadomości, że droga wiedzie przezpustynię.Przed oczami wciąż stoi mi taki obraz: moja lecącaw nieskończoność strzała, o której w ten czy inny sposób stale myślałem,rozszczepia się na dwoje.Dwie połowy zmieniają tor lotu i podążająw przeciwnych kierunkach; jedna symbolizuje czyn, a druga myśl.Młodzieńcze poszukiwanie tajemnicy nieskończoności rozpada sięna dwa jednoczesne, ale sprzeczne ze sobą dążenia.Pamiętam wyraznie chwilę, w której strzała rozszczepiła się i dwiejej połowy zaczęły wieść własną, samodzielną egzystencję.Było topewnego wiosennego poranka w 1924 roku.Siedziałem na ławcew Volksgarten, jednym z czarownych parków wiedeńskich, a obokleżały książki.Na wierzchu znajdowała się broszura poświęconaniedawnym arabskim rozruchom w Palestynie.Z przerażającymiszczegółami opisywano w niej, jak dzieci żydowskie giną od mieczaniczym w czasach Heroda, żydowscy pionierzy są oślepiani, kastrowani,a potem zabijani, tymczasem władze mandatowe pozostają biernei odmawiają wydania %7łydom karabinów do samoobrony.Czytając broszurę czułem, jak ogarnia mnie i dusi bezsilny gniew.Moralne oburzenie do dziś odczuwam w sposób fizyczny, czujęprzypływ adrenaliny, mięśnie napinają się i domagają się działania.Kiedy skończyłem lekturę broszury i nieco się uspokoiłem, zapadłemw swój zwyczajowy sen na jawie, marząc o poświęceniu życia dlasprawy uciśnionych i napisaniu książek, które wstrząsną sumieniemświata.Po chwili, wciąż jeszcze nie otrząsnąwszy się z tego snu,otworzyłem na zaznaczonej stronie drugą książkę.Był to napisany przezWeyla wstęp do Einsteinowskiej teorii względności.Mój wzrok padłna zdanie, które na zawsze już utkwiło mi w pamięci.Autor pisał,że ogólna teoria względności powiodła wyobraznię człowieka po szczytach lodowców nigdy wcześniej nie tkniętych ludzką stopą.Ta płaska metafora wywarła na mnie nieoczekiwanie silne wrażenie.Ujrzałem, jak rewolucyjne równanie Einsteina energia to iloczyn masyi kwadratu prędkości światła unosi się nad lodowcami niczymprzejrzysta mgła i pod wpływem tego obrazu ogarnęło mnie uczucienieskończonego spokoju i błogości.Zamęczone dzieci i wykastrowanipionierzy z Ziemi Zwiętej skurczyli się do mikroskopijnych rozmiarów.Od początku życia na ziemi zwierzęta karmią się innymi zwierzętami;takie jest prawo natury i historii, nie ma się czym podniecać.Na losowych nieszczęśników należy patrzeć z takim samym filozoficznymdystansem, jak na wybuchy supernowych, plamy na Słońcu, erozję skałi przemianę lasów pierwotnych w węgiel.Tej zmianie perspektywytowarzyszyła wyrazna zmiana fizjologiczna.Dławiące oburzenie minęło,ogarnął mnie zupełny spokój i uczucie oceaniczne [3].Często doznawałem obu tych stanów ducha, ale nigdy w takkrótkim czasie jak tego dnia.Są one przeciwieństwami pod każdymwzględem mechanizmu fizjologicznego, treści emocjonalnej,światopoglądu i postaw społecznych, których są wynikiem.Moralneoburzenie można porównać do nagłej lub ciągłej implozji, którawytwarza ciśnienie i energię potrzebną do działania.Natomiast uczucieoceaniczne prowadzi do cichej ekspansji świadomości, jej uwolnieniaod wszelkich nacisków i bodzców, do chwilowej nirwany.Ktoś, kto mówi o rozdwojeniu własnej osobowości, może byćposądzony o próżność, zwłaszcza gdy chodzi o mieszkańca środkowejEuropy, wychowanego na słowach Goethego: Dwie dusze ach!mieszkają w moim łonie [4].Ale chcąc pozostać w zgodzie z prawdą, niemogę tego przemilczeć, bo przez całe życie dwie dusze w moim łoniezmagały się ze sobą.Walka ta jest też jednym z motywów przewodnichtych wspomnień.Tytuły wielu moich książek są zestawieniemprzeciwieństw: The Yogi and the Commissar, Insight and Outlook, LeZ�ro et l infini, Arrival and Departure i tak dalej.Wybierałem je mniejlub bardziej nieświadomie i dopiero znacznie pózniej zdałem sobiesprawę, że jest w tym pewna prawidłowość.* **Wykonawszy pierwszy krok, po krótkim czasie tkwiłem już ciałemi duszą w działalności syjonistycznej.Judaizm mnie nie pociągał.Wychowałem się w zasymilowanymśrodowisku, któremu obca była tradycja żydowska.Dopiero terazza pośrednictwem ruchu syjonistycznego zetknąłem się z polskimii rosyjskimi %7łydami, wykształconymi w szkołach talmudycznychi mówiącymi w jidysz języku powstałym na podłożu dialektówśrednio-wysoko-niemieckich z domieszką elementów hebrajskich,romańskich i słowiańskich, zależnie od obszaru, na którym go używano.%7łargon ten, z jego charakterystycznym zaśpiewem, nadającym każdejrzeczowej wypowiedzi emocjonalne zabarwienie, odstręczał mnie.Niemiał ustalonych reguł gramatycznych, słownika ani logicznej precyzji.Brzmiał nie jak mowa, ale jak śpiew, i nieodmiennie towarzyszyła mugestykulacja.Brakowało mu jednoznaczności, był pełen podtekstów,przesycony emocjami, tonący w swego rodzaju logicznym półmroku.Nigdy nie udało mi się przezwyciężyć niechęci do tego językai umysłowości, której był odbiciem.Prawo mojżeszowe stanowi na przykład, że podczas Paschy możnajeść tylko przaśny chleb i nie wolno mieć w domu naczyń, w których byłkiedyś zakwas. W twoim domu objaśniają uczeni w Piśmie znaczy�należący do ciebie�.Wystarczy więc w wigilię Paschy pójśćdo sąsiada chrześcijanina i sprzedać mu naczynia, zobowiązując siędo ich odkupienia po Passze za tę samą cenę.Naczyń nie trzeba nawetprzenosić do sąsiada, mogą pozostać w domu, skoro należą już do kogoinnego.Palenie ognia w Szabat to grzech, ale zapłaceniesłużącemu-chrześcijaninowi za popełnienie tego grzechu jest wśródortodoksyjnych %7łydów powszechną praktyką.W ten sposób omijanowiele żydowskich przykazań religijnych.Religia pustyni stała się religiągetta.Najbardziej zdziwiło mnie to, że tradycjonaliści żydowscyrozumieją opowieść o narodzie wybranym całkiem dosłownie [ Pobierz całość w formacie PDF ]