W adys aw Bartoszewski pami tnik 1 do

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.ponad 2,5 tys.tytułów czasopism przekraczającym 11 minegzemplarzy.Powołane na to miejsce dzienniki hitlerowskie w języku polskim nigdy nie osiągnęły łącznego nakładuwiększego niż 700 tys.egzemplarzy, a wśród publikacji wydawanych przez Niemców w języku polskim dominowałybroszury propagandowe o treści antysemickiej i antykomunistycznej Zniszczone i unieruchomione były też inneinstytucje polskiego życia kulturalnego.W miejsce niektórych z nich, jak na przykład teatrów dramatycznych, polskichwytwórni filmowych i innych, dopuścił okupant świadomie tylko działanie rozrywkowych teatrzyków pokazującychtrywialne widowiska oraz seanse kinowe cenzurowanych politycznie filmów niemieckich.Ustać musiała działalność wszystkich towarzystw, stowarzyszeń i związków naukowych, twórczych,oświatowych i innych, podobnie zresztą jak wszystkich w ogóle polskich instytucji życia społecznego.Jedynie Kościółkatolicki, odgrywający w życiu narodowym Polaków ogromną rolę, zachował i to tylko w murach świątyń na terenieGeneralnego Gubernatorstwa pewną, bardzo ograniczoną możliwość działania.Ciągłe represje wobecduchowieństwa diecezjalnego oraz zgromadzeń zakonnych przypłaciło jednak w Polsce w okresie okupacji życiem,według niepełnych danych, ponad 2600 duchownych katolickich, to jest ponad 27�/o ogółu kleru.Bardzo wielu innychpoddawanych było okresowym represjom (aresztowaniom, wysiedleniom), przy czym najdrastyczniej ucierpiałydiecezje położone na terenie ziem inkorporowanych do Rzeszy ".W opisanych warunkach jakakolwiek polska działalność kulturalna stała się możliwa tylko przy zachowaniucałkowitej jej tajności lub częściowej konspiracji (maskowanej pozorami innego rodzaju poczynań).Funkcjonowanie życia duchowego - umysłowego i artystycznego w różnych jego przejawach wokupowanej przez Niemców Polsce byłoby nie do pojęcia bez zrozumienia zasadniczego punktu widzenia, którydominował w świadomości społecznej nie tylko intelektualistów i warstw wykształconych, ale także mas robotniczych ichłopów.A oto podstawowe wyznaczniki tej świadomości: państwo polskie zostało okupowane przez agresora po walceprowadzonej we wrześniu 1939 r.przez Polaków w obronie uprawnionych wartości niepodległości i suwerennościpaństwowej i wolności człowieka.Agresor niemiecki reprezentował przy tym nie tylko obcą przemoc, ale też i systemtotalny w jego szczególnie zwyrodniałej postaci.Okupacja trudna, dotkliwa, nawet tragiczna jest zjawiskiemprzejściowym.Gdy konieczne będą ofiary, nawet najcięższe, trzeba je ponosić z ufnością w niedalekie zwycięstwosłusznej sprawy, czyli odzyskanie niepodległości.Nie ma i nie może być żadnej ugody politycznej z okupantem, nieistnieje też żadne polskie polityczne ciało kolaboracyjne (namiastka rządu).Istnieje natomiast i działa zrazu weFrancji (od 30 września 1939 r.do upadku Francji) a następnie w Anglii (od 19 czerwca 1940 r.) legalna władzapaństwa polskiego: prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, i w sposób ściśle zgodny z obowiązującym prawem powołanyrząd polski, funkcjonujący czasowo na emigracji na terenie państw zaprzyjaznionych i związanych z Polską sojuszamipolitycznymi i wojskowymi.Suwerennej władzy polskiej podlega też odbudowywane od jesieni 1939 r.we Francji, apotem w Anglii wojsko polskie, uczestniczące już od 1940 r.ponownie w operacjach wojennych przeciwko TrzeciejRzeszy na różnych frontach (w Norwegii i Francji), a także na morzu i w powietrzu.W okupowanym kraju istniejątajnie i działają w różnym zakresie wszystkie znane przed wojną partie i stronnictwa polityczne, powstają też noweośrodki myśli politycznej.%7łycie konspiracyjne w Polsce cechuje pluralizm światopoglądowy i polityczny.Odnosi się torównież do stosunku wobec rządu i jego poczynań politycznych.Wszystkie jednak partie, stronnictwa i grupy doceniajądoniosłość faktu istnienia przedstawicielstwa polskiego w wolnym świecie.W okupowanej Warszawie przebywa ipracuje Delegat Rządu na Kraj i funkcjonuje podległy mu aparat cywilnego zarządzania i planowania dla przyszłości,niezależnie od bardzo rozpowszechnionego zjawiska wiązania się z tajnym ruchem wojskowym, z tworzonąkonspiracyjnie w okupowanej Polsce paręsettysięczną z czasem Armią Krajową, podległą naczelnemu wodzowiPolskich Sił Zbrojnych.Liczne inicjatywy spontaniczne, samorzutnie skierowane przeciwko okupantowi od pierwszychtygodni okupacji, spotykają się i splatają z biegiem czasu, szczególnie właśnie w dziedzinie życia kulturalnego, zinicjatywami i działaniami organizowanymi lub nadzorowanymi przez różne komórki tajnych organizacji cywilnych iwojskowych.Całe polskie życie kulturalne w konspiracji trwało, a nawet rozwijało się w trzech planach, stanowiącychelementy jednej całości:1.W dążeniu do zachowania substancji kulturalnej narodu zagrożonego zagładą, a więc ratowania fizycznegoszczególnie narażonych ludzi kultury, ale także ratowania świadomości społeczeństwa, wreszcie ochrony przedzniszczeniem lub rabunkiem dóbr kultury pomników, muzealiów, archiwaliów, książek w zbiorach publicznych iprywatnych.2.W działaniu wyrażającym się we włączeniu dziedziny kultury w najszerszym rozumieniu tego pojęciaw akcję oporu wobec okupanta.Jako obowiązujący wzór kulturowy dominował, bowiem wzór walki i oporu, adziałalność wojskowa i polityczna wspomnianych różnych formacji polskiego ruchu konspiracyjnego sprzyjaławytwarzaniu postaw i norm postępowania, norm godności narodowej wobec okupanta, sprzyjała wreszcieskrystalizowaniu nader jasnej hierarchii celów, a także wzrostowi poczucia osobistej odpowiedzialności zarównotwórców wartości kulturowych, jak w ogóle uczestników obiegu kulturalnego.3.W działaniu dla przyszłości, a więc w myśli o perspektywach życia narodowego w przyszłymwolnym państwie polskim i w pracach koncepcyjnych i programowych dotyczących przyszłych kierunków rozwojunauki, oświaty, twórczości artystycznej i kultury masowej [ Pobierz całość w formacie PDF ]

v