[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rodzaju18, 1-15; 21, 1 i nast.), co oznacza, \e Izmael byÅ‚ od niego starszy o czternaÅ›cie lat.Poniewa\ tu278Gen.Rab.572-73.279Sefer Hajaszar 70-72; PRE, rozdz.30.280Ks.Rodzaju 25, 9.281Ks.Rodzaju 25, 12-18.282Josef Klima, Prawa Hammurabiego, tÅ‚um.Cezary Kunderewicz, Warszawa 1957, § 146 (przyp.tÅ‚um.).Izmaela przedstawiono jako niemowlÄ™ na rÄ™ku, które Hagar kÅ‚adzie pod krzakiem, pózniejszymitograf poprawiÅ‚ tÄ™ niespójność wyjaÅ›niajÄ…c, \e Saraj rzuciÅ‚a na niego zÅ‚e spojrzenie, tak \e siÄ™skurczyÅ‚.Aapanie szaraÅ„czy oznacza prawdopodobnie, i\ Saraj podejrzewaÅ‚a Hagar o zamiarwyparcia jej z serca Abrama: wedÅ‚ug etiopskiej ksiÄ™gi Kebra Nagast córka faraona u\yÅ‚a szaraÅ„czyi szkarÅ‚atnej nici do uwiedzenia króla Salomona.4.ZajÄ™ta przez Izmaela pustynia Paran le\y na północnym Synaju.WiÄ™kszość wymienionych tudwunastu plemion izmaelickich wystÄ™puje tak\e w innych dokumentach, lecz nie wydaje siÄ™, bytworzyty konfederacjÄ™.W Ks.SÄ™dziów 13, 24 Madianici uwa\ani sÄ… za Izmaelitów, chocia\ Ks.Rodzaju 25,1 i nast.klasyfikuje Madiana poÅ›ród przyrodnich braci Izmaela.O Nebajocie i Kedarze,pierwszych dwóch synach Izmaela, wspominajÄ…: Ks.Izajasza 42,11; 60,7, Ks.Jeremiasza 49, 28oraz Ks.Ezechiela 27, 21.Terytorium Nebajota le\aÅ‚o na wschód od Morza Martwego, Kedara zaÅ›na wschód od Nebajota, na Pustyni Syryjskiej.Nebajota próbowano uto\samiać, jednak\enieprzekonujÄ…co, z Nabatejczykami.Terytorium Chadada jest wprawdzie nieznane, lecz imiÄ™Hadad nosiÅ‚ kananejski bóg burzy.Kedma znaczy lud ze wschodu" - prawdopodobnie z PustyniSyryjskiej.5.Adbeel, Massa i Tema wystÄ™pujÄ… w dokumentach asyryjskiego króla Tiglat-pilezara III (VIII w.p.n.e.) jako arabskie plemiona o nazwach: Idiba'ilici, Mas'a i Tema.W dokumentach Assurbanipala(VII w.p.n.e.) pojawiajÄ… siÄ™ nazwy kraju Su-mu '-ii lub Iszmael, którego królem byÅ‚ Uate i Iaute orazKedar, którego królem byÅ‚ Ammuladi.Tiglatpilezar powierzyÅ‚ Idibi'lu z Arabii zadanie pilnowaniagranicy egipskiej, a po zdobyciu kraju Filistynów daÅ‚ mu dwadzieÅ›cia pięć miast.Tema jest oazÄ… wpółnocnej Arabii, zwanÄ… po dziÅ› dzieÅ„ Tajma.Duma to prawdopodobnie Adumatu, oaza i fort naPustyni Syryjskiej podbita przez Sancheryba.Mibsam i Miszma wymieniono w / Ks.Kronik 4, 25jako synów Symeona, co sugeruje, \e izraelickie plemiÄ™ Symeona, którego terytorium rozciÄ…gaÅ‚osiÄ™ na poÅ‚udnie od Judei, wchÅ‚onęło przynajmniej część z nich.6.Jetur i Nafisz wzmiankowani sÄ… w i Ks.Kronik 5, 19 wraz z Nadabem i Hagrytami -plemionami z którymi toczyli wojnÄ™ Izraelici z Transjordanii, to znaczy Ruben, Gad i Manasses.Ten sam fragment (5, 21) wskazuje, \e Hagryci byli hodowcami wielbÅ‚Ä…dów i pasterzami.JózefFlawiusz, Å›w.Aukasz i Ojcowie KoÅ›cioÅ‚a wspominajÄ… o Jeturytach czyli Iturejczykach (Itouraioi).Ichterytorium graniczyÅ‚o z Edomem (IdumeÄ…) i część tej ziemi zagarnÄ…Å‚ w 104 r.p.n.e.hasmonejskikról Arystobul, równoczeÅ›nie siÅ‚Ä… nawracajÄ…c Iturejczyków na judaizm.Dwa pokolenia pózniejwyruszyli oni na północ i zajÄ™li część górskiego Å‚aÅ„cucha Hermonu i Syrii, gdzie w czasachewangelicznych rzÄ…dziÅ‚ nimi syn Heroda, tetrarcha Filip.Ich Å‚ucznicy sÅ‚u\yli jako rzymscy \oÅ‚nierzeposiÅ‚kowi - wspominajÄ… o tym Wergiliusz i Cyceron, nazywajÄ…c ich najbardziej barbarzyÅ„skÄ… rasÄ…na ziemi".7.Gdy Dawid zaÅ‚o\yÅ‚ swoje królestwo i umocniÅ‚ pozycjÄ™ nomadów aramejskich, Izmaelici zostaliprawdopodobnie zepchniÄ™ci na poÅ‚udnie, gdzie zmieszali siÄ™ z lepiej zadomowionymi plemionamiarabskimi.W rezultacie wÅ›ród Arabów utrwaliÅ‚o siÄ™ przekonanie obowiÄ…zujÄ…ce po dziÅ› dzieÅ„, \ewszystkie arabskie plemiona północne, czyli Adnani, pochodzÄ… od Izmaela.ImiÄ™ Hagar zachowanezostaÅ‚o w nazwie plemienia Hagrytów (Hagrim czy Hagri'im), wymienionych w 1 Ks.Kronik 5, 19obok Jetura i Nafisza oraz w Ks.Psalmów 83, 7 obok Izmaelitów.Eratostenes, cytowany przezStrabona, umiejscawia ich na wschód od Petry.30.ABRAHAM W GERARZEa) W Gerarze, pomiÄ™dzy Kadesz i Szur, Abram znów udawaÅ‚, \e Saraj jest jego siostrÄ….Kiedykról Abimelek z Geraru chciaÅ‚ jÄ… posiąść.Bóg zagroziÅ‚ mu Å›mierciÄ….Tak samo jak faraon, AbimelekbroniÅ‚ swej niewin noÅ›ci, lecz Bóg odpowiedziaÅ‚: Musisz mimo to naprawić krzywdÄ™, odsy Å‚ajÄ…cSaraj z powrotem i bÅ‚agajÄ…c Abrama o wstawiennictwo za tobÄ…!" Tak te\ uczyniÅ‚ Abimelek, nieszczÄ™dzÄ…c jednak wymówek Abramowi, który odparÅ‚ nie zmieszany: Kiedy bogowie polecili miopuÅ›cić kraj, nakazaÅ‚em \onie: »Mów wszystkim, których spotkasz, \e jestem twoim bratem«, cojest równie\ prawdÄ…".Król Abimelek daÅ‚ Abramowi woÅ‚y, owce, niewolnice, tysiÄ…c sztuk srebra i zaprosiÅ‚ go dopozostania w Gerarze.Wówczas Abram wstawiÅ‚ siÄ™ za nim i Bóg, który przedtem zamknÄ…Å‚ Å‚onawszystkich kobiet z Geraru, przywróciÅ‚ im pÅ‚odność283.b) Niektórzy mówiÄ…, \e MichaÅ‚ pogroziÅ‚ Abimelekowi mieczem i odrzuciÅ‚ jego wymówkiargumentujÄ…c: Kiedy przybysze z obcych stron wkraczajÄ… do miasta, wÅ‚aÅ›ciwÄ… jest rzeczÄ…poczÄ™stować ich jedzeniem, lecz niewÅ‚aÅ›ciwÄ… wypytywać o ich kobiety.Poniewa\ ty wypytywaÅ‚eÅ› oSaraj, Abram obawiaÅ‚ siÄ™, \e twoi ludzie mogliby go zabić, gdyby przyznaÅ‚, i\ jest ona jego \onÄ….Dlatego wina spada na ciebie!"WyjaÅ›niajÄ… oni, \e Bóg nie tylko sprowadziÅ‚ bezpÅ‚odność na kobiety z Geraru, lecz tak\ezamknÄ…Å‚ im inne intymne otwory; podobnie uczyniÅ‚ z mÄ™\czyznami, tak \e o Å›wicie dotkliwiecierpiÄ…cy ludzie spotkali siÄ™ narzekajÄ…c: Na niebiosa! Jeszcze jedna noc podobna do ostatniej, awszyscy pomrzemy!"284*1.Gerar byÅ‚ nazwÄ… zarówno królestwa, jak i jego stolicy.Kraj Gerar le\aÅ‚ przy poÅ‚udniowo-wschodniej granicy Kanaanu, oddzielajÄ…c go od Egiptu, pomiÄ™dzy GazÄ… a Beer-SzewÄ….MiastoGerar mieÅ›ciÅ‚o siÄ™ w dolinie Gerar lub gdzieÅ› w pobli\u owej doliny, którÄ… część uczonychuto\samia z Wadi Szari'a, na północny zachód od Beer-Szewy, inni zaÅ› ze współczesnym WadiGhaza, na północ od Beer-Szewy.Sama nazwa kraju przetrwaÅ‚a a\ do czasów bizantyjskich -biskup Euzebiusz z Cezarei nazywaÅ‚ go Geraritica.2.Nazwanie Abimeleka królem filistyÅ„skim (Ks.Rodzaju 21, 33-34; 26, 1,8,18), uwa\ano doniedawna za anachronizm, poniewa\ przybycie Filistynów do Kanaanu miaÅ‚o miejsceprzypuszczalnie okoÅ‚o 1200 r.p.n.e., podczas gdy Abraham \yÅ‚ w drugiej poÅ‚owie XV w.p.n.e.Jednak\e obecnie coraz wiÄ™ksza liczba uczonych skÅ‚ania siÄ™ ku poglÄ…dowi, \e inwazja filistyÅ„skaw 1200 r.p.n.e.nie byÅ‚a pierwsza (dokÅ‚adnie tak samo, jak najazd Jozuego byÅ‚ koÅ„cowÄ… fazÄ…283Ks.Rodzaju 20, 1-18.284PRE, rozdz.26; B.Bawa Kamma 92a; B.Makkot 9b; Pesiqta Rabbati 176b; Gen.Rab.553.dÅ‚ugotrwaÅ‚ego procesu hebrajskiej imigracji do Kanaanu) i \e część Filistynów mogÅ‚a ju\ okoÅ‚o1500 r.p.n.e.zamieszkiwać Gerar.3.Rodzinnym krajem Filistynów byÅ‚ Kaftor, którego nazwa niekoniecznie musi odnosić siÄ™jedynie do wyspy Krety (po egipsku Keftiu), lecz raczej do minojskiej strefy wpÅ‚ywów w ogóle, zpoÅ‚udniowo-zachodniÄ… AzjÄ… MniejszÄ… wÅ‚Ä…cznie.Mi-nojska czy te\ kaftoryjska kultura siÄ™ga IIItysiÄ…clecia p.n.e., a jednym z przykÅ‚adów wpÅ‚ywu, jaki bardzo wczeÅ›nie wywarÅ‚a na wschodniewybrze\e Morza Zródziemnego, byÅ‚o umiejscowienie w Kaftor warsztatu Kotara wa-Chasisa.ByÅ‚on rzemieÅ›lnikiem bogów, znanym u Greków z XIV w.p.n.e.jako Dedal.W 1196 r.p.n.e.RamzesIII rozgromiÅ‚ Ludy Morza.Ich wojowników w Å›wiÄ…tyni Ramzesa Ul w Medinet Habu przedstawionow charakterystycznych heÅ‚mach - biblijne sÅ‚owo oznaczajÄ…ce heÅ‚m (kowa) zapo\yczone zostaÅ‚o zniesemickiego jÄ™zyka filistyÅ„skiego.Egipskie zabytki wymieniajÄ… kilka Ludów Morza, miÄ™dzy innymiPulasati lub Purasati, których ostatecznie uto\samiono z Filistynami.4.Starsze Å›wiadectwa - napisy z grobowca faraona Merenptaha (koniec XIII w.p.n.e [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl trzylatki.xlx.pl
.Rodzaju18, 1-15; 21, 1 i nast.), co oznacza, \e Izmael byÅ‚ od niego starszy o czternaÅ›cie lat.Poniewa\ tu278Gen.Rab.572-73.279Sefer Hajaszar 70-72; PRE, rozdz.30.280Ks.Rodzaju 25, 9.281Ks.Rodzaju 25, 12-18.282Josef Klima, Prawa Hammurabiego, tÅ‚um.Cezary Kunderewicz, Warszawa 1957, § 146 (przyp.tÅ‚um.).Izmaela przedstawiono jako niemowlÄ™ na rÄ™ku, które Hagar kÅ‚adzie pod krzakiem, pózniejszymitograf poprawiÅ‚ tÄ™ niespójność wyjaÅ›niajÄ…c, \e Saraj rzuciÅ‚a na niego zÅ‚e spojrzenie, tak \e siÄ™skurczyÅ‚.Aapanie szaraÅ„czy oznacza prawdopodobnie, i\ Saraj podejrzewaÅ‚a Hagar o zamiarwyparcia jej z serca Abrama: wedÅ‚ug etiopskiej ksiÄ™gi Kebra Nagast córka faraona u\yÅ‚a szaraÅ„czyi szkarÅ‚atnej nici do uwiedzenia króla Salomona.4.ZajÄ™ta przez Izmaela pustynia Paran le\y na północnym Synaju.WiÄ™kszość wymienionych tudwunastu plemion izmaelickich wystÄ™puje tak\e w innych dokumentach, lecz nie wydaje siÄ™, bytworzyty konfederacjÄ™.W Ks.SÄ™dziów 13, 24 Madianici uwa\ani sÄ… za Izmaelitów, chocia\ Ks.Rodzaju 25,1 i nast.klasyfikuje Madiana poÅ›ród przyrodnich braci Izmaela.O Nebajocie i Kedarze,pierwszych dwóch synach Izmaela, wspominajÄ…: Ks.Izajasza 42,11; 60,7, Ks.Jeremiasza 49, 28oraz Ks.Ezechiela 27, 21.Terytorium Nebajota le\aÅ‚o na wschód od Morza Martwego, Kedara zaÅ›na wschód od Nebajota, na Pustyni Syryjskiej.Nebajota próbowano uto\samiać, jednak\enieprzekonujÄ…co, z Nabatejczykami.Terytorium Chadada jest wprawdzie nieznane, lecz imiÄ™Hadad nosiÅ‚ kananejski bóg burzy.Kedma znaczy lud ze wschodu" - prawdopodobnie z PustyniSyryjskiej.5.Adbeel, Massa i Tema wystÄ™pujÄ… w dokumentach asyryjskiego króla Tiglat-pilezara III (VIII w.p.n.e.) jako arabskie plemiona o nazwach: Idiba'ilici, Mas'a i Tema.W dokumentach Assurbanipala(VII w.p.n.e.) pojawiajÄ… siÄ™ nazwy kraju Su-mu '-ii lub Iszmael, którego królem byÅ‚ Uate i Iaute orazKedar, którego królem byÅ‚ Ammuladi.Tiglatpilezar powierzyÅ‚ Idibi'lu z Arabii zadanie pilnowaniagranicy egipskiej, a po zdobyciu kraju Filistynów daÅ‚ mu dwadzieÅ›cia pięć miast.Tema jest oazÄ… wpółnocnej Arabii, zwanÄ… po dziÅ› dzieÅ„ Tajma.Duma to prawdopodobnie Adumatu, oaza i fort naPustyni Syryjskiej podbita przez Sancheryba.Mibsam i Miszma wymieniono w / Ks.Kronik 4, 25jako synów Symeona, co sugeruje, \e izraelickie plemiÄ™ Symeona, którego terytorium rozciÄ…gaÅ‚osiÄ™ na poÅ‚udnie od Judei, wchÅ‚onęło przynajmniej część z nich.6.Jetur i Nafisz wzmiankowani sÄ… w i Ks.Kronik 5, 19 wraz z Nadabem i Hagrytami -plemionami z którymi toczyli wojnÄ™ Izraelici z Transjordanii, to znaczy Ruben, Gad i Manasses.Ten sam fragment (5, 21) wskazuje, \e Hagryci byli hodowcami wielbÅ‚Ä…dów i pasterzami.JózefFlawiusz, Å›w.Aukasz i Ojcowie KoÅ›cioÅ‚a wspominajÄ… o Jeturytach czyli Iturejczykach (Itouraioi).Ichterytorium graniczyÅ‚o z Edomem (IdumeÄ…) i część tej ziemi zagarnÄ…Å‚ w 104 r.p.n.e.hasmonejskikról Arystobul, równoczeÅ›nie siÅ‚Ä… nawracajÄ…c Iturejczyków na judaizm.Dwa pokolenia pózniejwyruszyli oni na północ i zajÄ™li część górskiego Å‚aÅ„cucha Hermonu i Syrii, gdzie w czasachewangelicznych rzÄ…dziÅ‚ nimi syn Heroda, tetrarcha Filip.Ich Å‚ucznicy sÅ‚u\yli jako rzymscy \oÅ‚nierzeposiÅ‚kowi - wspominajÄ… o tym Wergiliusz i Cyceron, nazywajÄ…c ich najbardziej barbarzyÅ„skÄ… rasÄ…na ziemi".7.Gdy Dawid zaÅ‚o\yÅ‚ swoje królestwo i umocniÅ‚ pozycjÄ™ nomadów aramejskich, Izmaelici zostaliprawdopodobnie zepchniÄ™ci na poÅ‚udnie, gdzie zmieszali siÄ™ z lepiej zadomowionymi plemionamiarabskimi.W rezultacie wÅ›ród Arabów utrwaliÅ‚o siÄ™ przekonanie obowiÄ…zujÄ…ce po dziÅ› dzieÅ„, \ewszystkie arabskie plemiona północne, czyli Adnani, pochodzÄ… od Izmaela.ImiÄ™ Hagar zachowanezostaÅ‚o w nazwie plemienia Hagrytów (Hagrim czy Hagri'im), wymienionych w 1 Ks.Kronik 5, 19obok Jetura i Nafisza oraz w Ks.Psalmów 83, 7 obok Izmaelitów.Eratostenes, cytowany przezStrabona, umiejscawia ich na wschód od Petry.30.ABRAHAM W GERARZEa) W Gerarze, pomiÄ™dzy Kadesz i Szur, Abram znów udawaÅ‚, \e Saraj jest jego siostrÄ….Kiedykról Abimelek z Geraru chciaÅ‚ jÄ… posiąść.Bóg zagroziÅ‚ mu Å›mierciÄ….Tak samo jak faraon, AbimelekbroniÅ‚ swej niewin noÅ›ci, lecz Bóg odpowiedziaÅ‚: Musisz mimo to naprawić krzywdÄ™, odsy Å‚ajÄ…cSaraj z powrotem i bÅ‚agajÄ…c Abrama o wstawiennictwo za tobÄ…!" Tak te\ uczyniÅ‚ Abimelek, nieszczÄ™dzÄ…c jednak wymówek Abramowi, który odparÅ‚ nie zmieszany: Kiedy bogowie polecili miopuÅ›cić kraj, nakazaÅ‚em \onie: »Mów wszystkim, których spotkasz, \e jestem twoim bratem«, cojest równie\ prawdÄ…".Król Abimelek daÅ‚ Abramowi woÅ‚y, owce, niewolnice, tysiÄ…c sztuk srebra i zaprosiÅ‚ go dopozostania w Gerarze.Wówczas Abram wstawiÅ‚ siÄ™ za nim i Bóg, który przedtem zamknÄ…Å‚ Å‚onawszystkich kobiet z Geraru, przywróciÅ‚ im pÅ‚odność283.b) Niektórzy mówiÄ…, \e MichaÅ‚ pogroziÅ‚ Abimelekowi mieczem i odrzuciÅ‚ jego wymówkiargumentujÄ…c: Kiedy przybysze z obcych stron wkraczajÄ… do miasta, wÅ‚aÅ›ciwÄ… jest rzeczÄ…poczÄ™stować ich jedzeniem, lecz niewÅ‚aÅ›ciwÄ… wypytywać o ich kobiety.Poniewa\ ty wypytywaÅ‚eÅ› oSaraj, Abram obawiaÅ‚ siÄ™, \e twoi ludzie mogliby go zabić, gdyby przyznaÅ‚, i\ jest ona jego \onÄ….Dlatego wina spada na ciebie!"WyjaÅ›niajÄ… oni, \e Bóg nie tylko sprowadziÅ‚ bezpÅ‚odność na kobiety z Geraru, lecz tak\ezamknÄ…Å‚ im inne intymne otwory; podobnie uczyniÅ‚ z mÄ™\czyznami, tak \e o Å›wicie dotkliwiecierpiÄ…cy ludzie spotkali siÄ™ narzekajÄ…c: Na niebiosa! Jeszcze jedna noc podobna do ostatniej, awszyscy pomrzemy!"284*1.Gerar byÅ‚ nazwÄ… zarówno królestwa, jak i jego stolicy.Kraj Gerar le\aÅ‚ przy poÅ‚udniowo-wschodniej granicy Kanaanu, oddzielajÄ…c go od Egiptu, pomiÄ™dzy GazÄ… a Beer-SzewÄ….MiastoGerar mieÅ›ciÅ‚o siÄ™ w dolinie Gerar lub gdzieÅ› w pobli\u owej doliny, którÄ… część uczonychuto\samia z Wadi Szari'a, na północny zachód od Beer-Szewy, inni zaÅ› ze współczesnym WadiGhaza, na północ od Beer-Szewy.Sama nazwa kraju przetrwaÅ‚a a\ do czasów bizantyjskich -biskup Euzebiusz z Cezarei nazywaÅ‚ go Geraritica.2.Nazwanie Abimeleka królem filistyÅ„skim (Ks.Rodzaju 21, 33-34; 26, 1,8,18), uwa\ano doniedawna za anachronizm, poniewa\ przybycie Filistynów do Kanaanu miaÅ‚o miejsceprzypuszczalnie okoÅ‚o 1200 r.p.n.e., podczas gdy Abraham \yÅ‚ w drugiej poÅ‚owie XV w.p.n.e.Jednak\e obecnie coraz wiÄ™ksza liczba uczonych skÅ‚ania siÄ™ ku poglÄ…dowi, \e inwazja filistyÅ„skaw 1200 r.p.n.e.nie byÅ‚a pierwsza (dokÅ‚adnie tak samo, jak najazd Jozuego byÅ‚ koÅ„cowÄ… fazÄ…283Ks.Rodzaju 20, 1-18.284PRE, rozdz.26; B.Bawa Kamma 92a; B.Makkot 9b; Pesiqta Rabbati 176b; Gen.Rab.553.dÅ‚ugotrwaÅ‚ego procesu hebrajskiej imigracji do Kanaanu) i \e część Filistynów mogÅ‚a ju\ okoÅ‚o1500 r.p.n.e.zamieszkiwać Gerar.3.Rodzinnym krajem Filistynów byÅ‚ Kaftor, którego nazwa niekoniecznie musi odnosić siÄ™jedynie do wyspy Krety (po egipsku Keftiu), lecz raczej do minojskiej strefy wpÅ‚ywów w ogóle, zpoÅ‚udniowo-zachodniÄ… AzjÄ… MniejszÄ… wÅ‚Ä…cznie.Mi-nojska czy te\ kaftoryjska kultura siÄ™ga IIItysiÄ…clecia p.n.e., a jednym z przykÅ‚adów wpÅ‚ywu, jaki bardzo wczeÅ›nie wywarÅ‚a na wschodniewybrze\e Morza Zródziemnego, byÅ‚o umiejscowienie w Kaftor warsztatu Kotara wa-Chasisa.ByÅ‚on rzemieÅ›lnikiem bogów, znanym u Greków z XIV w.p.n.e.jako Dedal.W 1196 r.p.n.e.RamzesIII rozgromiÅ‚ Ludy Morza.Ich wojowników w Å›wiÄ…tyni Ramzesa Ul w Medinet Habu przedstawionow charakterystycznych heÅ‚mach - biblijne sÅ‚owo oznaczajÄ…ce heÅ‚m (kowa) zapo\yczone zostaÅ‚o zniesemickiego jÄ™zyka filistyÅ„skiego.Egipskie zabytki wymieniajÄ… kilka Ludów Morza, miÄ™dzy innymiPulasati lub Purasati, których ostatecznie uto\samiono z Filistynami.4.Starsze Å›wiadectwa - napisy z grobowca faraona Merenptaha (koniec XIII w.p.n.e [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]