Wykład Prawa Karnego Procesowego wyd. III, red. prof. Piotr Kruszyński

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wypada także podkreślić, iż takie uregulowanie stanowiistotne novum w porównaniu z d.kpk.z 1969 r.zgodnie z którym po�krzywdzony mógł występować jedynie jako oskarżyciel posiłkowyuboczny.Obok oskarżyciela posiłkowego samoistnego, który sam wniósłakt oskarżenia, może występować także inny pokrzywdzony tym sa�mym czynem (ale tylko do rozpoczęcia przewodu sądowego na roz�prawie głównej), a także prokurator, który nie jest tu ograniczony żad�nym terminem (art.55 � 3 i 4 kpk.).Należy dodać, iż orzeczenie sądu o dopuszczeniu oskarżycielaposiłkowego do postępowania ma charakter deklaratoryjny, gdyż sądmoże wydać decyzję negatywną wtedy, gdy stwierdzi, iż nie jest onosobą uprawnioną bądz złożył swoje oświadczenie o przystąpieniu dopostępowania po terminie (art.56 � 2 kpk.) W ten sposób rozstrzy�gnięto wątpliwości istniejące w okresie obowiązywania d.kpk.z1969 r.na tle ograniczenia, iż sąd dopuszczał oskarżyciela posiłkowe�go do postępowania, jeśli leżało to w interesie wymiaru sprawiedli�wości" (art.45 � 1 d.kpk.), co sugerowało konstytutywny charakterdecyzji sądu w tej mierze.Ponadto oskarżyciela posiłkowego nie mo�żna już pozbawić uprawnień w oparciu o nieostre kryterium, iż jegoudział znacznie utrudnia postępowanie" (art.45 � 2 d.kpk.), na któreto postępowanie nie przysługiwało zażalenie.Na gruncie kpk.z 1997 r.można bez wątpienia stwierdzić, iż samooświadczenie oskarżyciela posiłkowego o chęci udziału w procesie (wprzypadku oskarżyciela ubocznego), bądz złożenie aktu oskarżenia(oskarżyciel samoistny) konstytuuje go jako pełnoprawną stronę pro�cesową w postępowaniu sądowym.Należy wymienić następujące podstawowe ograniczenia upraw�nień oskarżyciela posiłkowego:Sądowi przysługuje uprawnienie do ograniczenia liczby oskarży�cieli posiłkowych, jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia pra�widłowego toku postępowania (art.56 � 1 kpk.).W tym przypadkuzażalenie przysługuje jedynie oskarżycielowi posiłkowemu, który sam177Oskarżyciel posiłkowywniósł akt oskarżenia (art.56 � 2 kpk.).Jednakże w ustawienowelizacyjnej kpk.z 10.01.2003 r.dodano w art.56 � 4, który prze�widuje, iż oskarżyciel posiłkowy, który nie bierze udziału w postępo�waniu z przyczyn określonych w � 1, może przedstawić sądowi swojepisemne stanowisko w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia.W razie odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia niemoże on ponownie przyłączyć się do postępowania (art.57 � 1 kpk.).Jeśli powiadomiony o odstąpieniu oskarżyciel publiczny (nie biorącyudziału w postępowaniu) nie przystąpi w terminie 14 dni od otrzyma�nia zawiadomienia do oskarżenia, powoduje to umorzenie postępowa�nia (art.57 � 2 kpk.).Uregulowanie takie może budzić pewne wątpli�wości w świetle przyjętej w polskim procesie karnym zasady ograni�czonej skargowości, z której wynika, iż odstąpienie oskarżyciela pu�blicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu.W przypadkuoskarżyciela posiłkowego samoistnego wnoszącego oskarżenie wsprawie ściganej z oskarżenia publicznego ustawodawca przyjął pew�ne elementy z trybu prywatnoskargowego, gdzie strony (oskarżycielza zgodą oskarżonego) mogą dysponować skargą.Mimo wszystkouregulowanie takie należy uznać za słuszne, gdyż w przypadku brakuzainteresowania ze strony oskarżyciela publicznego oskarżeniem (a towłaśnie on ma reprezentować interes społeczny) nie należy zmuszaćpokrzywdzonego do udziału w procesie prowadzonym wbrew jegowoli.Sąd ma możliwość obciążenia oskarżyciela posiłkowego kosztamiprocesu w przypadku uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia po�stępowania (art.632 w zw.z art.640 kpk.).W przeciwieństwie do oskarżyciela publicznego reprezentującegointeres społeczny oskarżyciel posiłkowy nie może wnieść środkaodwoławczego także na korzyść oskarżonego (argumentum a contra-rio z art.425 � 4 kpk.).Oskarżyciel posiłkowy, po dopuszczeniu go do procesu, zyskujestatus pełnej strony procesowej.Nie musi on reprezentować takiegosamego stanowiska jak oskarżyciel publiczny (o ile ten ostatni wystę�puje w sprawie), a ich oświadczenia mogą być rozbieżne.Do uprawnień oskarżyciela publicznego należy w szczególności:178Oskarżyciel posiłkowy- zadawanie pytań przesłuchiwanym na rozprawie oskarżonym,świadkom i biegłym.To uprawnienie może być szczególnieistotne w świetle uregulowań art.370 � 1 kpk., który stwierdza,iż po swobodnym wypowiedzeniu się osoby przesłuchiwanejpierwsze pytania zadają strony, a dopiero pózniej sąd.Oskarży�ciel posiłkowy zadaje pytania jako drugi, po oskarżycielu pu�blicznym.Przepis ten, mający na względzie zwiększenie zasadykontradyktoryjności, wzmacnia także pozycję oskarżyciela po�siłkowego;- składanie wniosków dowodowych, wniosków o wyłączenieczłonków składu sądzącego, prokuratorów czy protokolanta;- zabieranie głosu w każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu(art.367 � 1 kpk.) oraz prawo repliki (art.367 � 2 kpk.);- zabieranie głosu po zamknięciu przewodu sądowego (art.406kpk.) oraz składanie wniosków o uzupełnienie tegoż przewodu;- wyrażanie zgody bądz możliwość zgłaszania sprzeciwu wprzedmiocie wyjątków od zasady bezpośredniości, skazaniaoskarżonego bez przeprowadzania postępowania dowodowegona rozprawie (art.387 � 2 kpk.), bądz ograniczenia postępowa�nia dowodowego (art.388 kpk.);- zaskarżanie rozstrzygnięć naruszających jego prawa lub szko�dzące interesom, a w szczególności apelacji od wyroku sądu Iinstancji.Kodeks postępowania karnego z 1997 r.zlikwidował większośćograniczeń uprawnień oskarżyciela posiłkowego w postępowaniuodwoławczym i dlatego może on zaskarżyć wyrok sądu I instancji wcałości (a nie jak pod rządami d.kpk.z 1969 r.jedynie w zakresiewiny).Jednakże nadal nie może on zaskarżyć wyroku na korzyśćoskarżonego (arg.ex art.425 � 2 i 3 i 4 kpk.).Nowe ustawodawstwoutrzymuje więc - wzorem poprzedniego stanu prawnego - jednostron�ny, oskarżycielski kierunek działalności oskarżyciela posiłkowego.Wpoprzednim stanie prawnym możliwe było pozbawienie oskarżycielaposiłkowego uprawnień, jeśli działał on na korzyść oskarżonego, np.składał odciążające go zeznania, bądz wnioskował o zaniechanie ści�gania.Biorąc pod uwagę wprowadzenie (na mocy noweli d.kpk.z1995 r.) możliwości wycofania wniosku o ściganie oraz wprowadzenie179Oskarżyciel posiłkowydo kpk.z 1997 r [ Pobierz całość w formacie PDF ]