[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Urzeczywistnienie tej mySli zale�y wy��cznie od monarchów rosyj-skiego i niemieckiego, �adne bowiem z pa�stw europejskich nie mo�e, ja-keSmy to starali si� wykaza�, sprzeciwia� si� przeprowadzeniu tego planuwe w�asnym dobrze poj�tym interesie i utrzymywa� system pokoju zbroj-nego, który bez widoku wojny w bli�szej lub dalszej przysz�oSci jestwprost absurdem.Niemcy nie mog� d��y� do nowych podbojów w Europie, wytworz�zaS SciSlejsze wewn�trzne zjednoczenie przez utrwalenie pokoju, a nie przezmilitaryzm, przed którym znaczna cz�S� ludnoSci niemieckiej emigruje zaocean.Tymczasem utrzymywanie i rozwój militaryzmu budzi coraz wi�kszeniezadowolenie w narodzie i sztucznie pot�guje si�� tych wywrotowychd��noSci, przed niebezpiecze�stwem których cz�stokro� ostrzega� w swoichmowach cesarz Wilhelm II.Ostatnie prawo wojskowe zosta�o wprawdzie za- 322 JAN BLOCH.twierdzone przez Sejm rzeszy, z opozycy� jednak wotuj�c� przeciwko prawu��czy�a si� znacznie wi�ksza iloS� wyborców, ni� z wi�kszoSci� poselsk�g�osuj�c� za prawem.Fakt ten wyraxnie dowodzi, �e dalszy, stopniowywzrost armii jest coraz uci��liwszy dla narodu niemieckiego.Gdyby Niemcyistotnie d��y�y do hegemonii w Europie, nie cofn�yby si� by�y przed wojn�z Rosy� przed zawarciem przymierza francusko-rosyjskiego, zanim wprowa-dzono bro� ma�ego kalibru, zanim ufortyfikowano granic� zachodni� i pobu-dowano nowe linie kolejowe strategiczne, w chwili, gdy stan finansów Rosyiby� niepomySlnym.Je�eli wówczas, gdy okolicznoSci najzupe�niej sprzyja�ywojnie, Niemcy jej nie wszcz�y, nie uczyni� tego i teraz w warunkachmniej dogodnych.Niew�tpliwie, ch�� zaznaczenia swego panowania czemS nie-zwyk�em, jest wybitnym rysem znamiennym charakteru cesarza Wilhel-ma II.Pragnieniu temu mo�e zadosy�uczyni� niekoniecznie zapomoc�wojny, jego ró�norodne zdolnoSci obejmuj� i inne sfery dzia�ania.Wst�piwszy na tron w m�odym wieku krótki czas móg� poSwi�ci� do-wództwu nad wojskiem, w którem nie umia� zyska� popularnoSci.Kwe-stya robotnicza najwi�cej zajmuje jego umys�: dla nale�ytego rozpatrze-nia jej zwo�a� konferency� mi�dzynarodow�, co Swiadczy, �e mySlo mi�dzynarodowem wspó�dzia�aniu w d��eniu do poprawy doli ludównie jest mu obca.Czynny udzia� w urzeczywistnieniu idei powszechnego rozbrojenia,i ustanowienia s�du mi�dzynarodowego pewniejszym by�by Srodkiem po-lepszenia dobrobytu narodu i silniejszy zada�by cios socyalizmowi.By�byto czyn Smia�y, niezwyk�y, godny tego, by uczyni� jego powodzeniespraw� swej ambicyi osobistej.Pomimo niepowodzenia konferencyi berli�skiej w kwestyi robotni-czej, nie przestaje Wilhelm II �ywo interesowa� si� sprawami spo�eczne-mi: za zas�ugi na tem polu ustanowi� nawet osobny order �Volkswohl-fart�.Bezw�tpienia, sumy zaoszcz�dzone dzi�ki rozbrojeniu b�d�obrócone na cele produkcyjne w Niemczech.Je�eli ostatecznie rz�d pruski w SciSlejszem zjednoczeniu Niemiecznajduje cel polityki zewn�trznej w Europie cel, który mo�e osi�gn��i bez wojny i krzewienia militaryzmu, to drugiemu pa�stwu, Rosyi, nowe,podboje lub przy��czenie nowych dzielnic nie s� w stanie zapewni� �a-dnych korzySci.Zajmuj�c szóst� cz�S� powierzchni ziemi, Rosya nie potrzebuje zdo-byczy terrytoryalnych.W Rosyi miejscowe warunki sprzyjaj� rozbrojeniu:klimat i rozleg�oS� pa�stwa czyni� j� z jednej strony niezwyci�on�w walce z najazdem obcym, z drugiej utrudniaj� prowadzenie wojny za-czepnej. PRZYSZ�A WOJNA. WNIOSKI OG�LNE.323Wewn�trz zaS Rosya ma wi�ksze pole do pracy, ni� jakiekolwiekb�dx inne pa�stwo.Lud, który zaledwie kilkadziesi�t lat temu uzyska�swobod� osobist� i ekonomiczn�, potrzebuje opieki pa�stwa.Znaczna cz�S� ludnoSci w�oScia�skiej rok rocznie niemal cierpig�ód, i ca�y ten stan �yje w jak najgorszych warunkach moralnych, eko-nomicznych i hygienicznych.Koniecznie nale�y podnieS� jego wytwór-czoS� i warunki istnienia, chocia�by do poziomu Europy zachodniej.Jed-no s�owo rzucone przez Rosy� na szal� zabiegów o utworzenie s�dumi�dzynarodowego by�oby dzi�ki pot�dze i wielkoSci tego pa�stwa argu-mentem bardziej decyduj�cym, ni� wszystkie czynione do tej pory nakongresach pokoju starania monarchów, m�ów stanu i uczonych.SzybkoS�, z jak� ludnoS� wzrasta w Rosyi, powinna by� szczególnymbodxcem do zaj�cia si� wewn�trznym stanem ekonomicznym i do obróce-nia g�ównych si� pa�stwa na podxwigni�cie dobrobytu.Aby unikn�� z�ychnast�pstw wzrostu ludnoSci wytworzenia si� proletaryatu nale�yprzedsi�wzi�� szereg Srodków, zmierzaj�cych nie do reglamentacyi, lecz dopodniesienia wytwórczoSci narodowej, nale�y zak�ada� nowe gospodarstwa,udoskonala� sposoby uprawy ziemi.Prace takie wymagaj� olbrzymich sum,które mo�na otrzyma� jedynie dzi�ki zmniejszeniu wydatków na wojsko.I w innych pa�stwach wydatki na armie l�dowe i floty ci�ko daj� si� weznaki ludnoSci.W�ochy doprowadzi�y nawet do ci�kiej ruiny ekonomicz-nej, Rosyi zaS nie pozwalaj� podxwign�� si� z napó� jeszcze pierwotnegostanu kulturalnego.Wobec zaS ci�g�ego wzrostu ludnoSci, która podwaja si�w Rosyi co lat 50, wytworzy si� liczny proletaryat, nie tylko niepewny ju-tra, jak na zachodzie Europy, ale poprostu g�odny.Zmora socyalizmu i spo�ecznych przewrotów powinna, zdaniem na-szem, zmusi� inne pa�stwa do zmniejszenia wydatków nieprodukcyjnych.Inna rzecz w Rosyi, gdzie w�adza najwy�sza jest wszechpot�na, a ludcierpliwy i g��boko jej ufaj�cy.Ale tem Swi�tszy obowi�zek pa�stwaprzyjS� mu w pomoc.Rosya, która nie potrzebuje zdobyczy terrytoryalnych w Europiei uSwiadamia sobie coraz wyraxniej swoje pos�annictwo na Wschodzie,powinna cho�by dlatego tylko d��y� do utrwalenia pokoju europejskiego.Nie ulega w�tpliwoSci, �e przeSwiadczenie Rosyi i Niemiec o ko-niecznoSci rozbrojenia, a nast�pnie zabiegi tych pa�stw o utworzenie s�dumi�dzynarodowego europejskiego rozstrzygn�yby ostatecznie kwesty�w tym duchu.OSwiadczenie Rosyi, �e w zasadzie nie sprzeciwia si�uk�adom pokojowym, stworzy pr�d w opinii publicznej, którego si�a po-rwie inne pa�stwa za sob�.Trudno ��da�, aby monarchowie zajmowali si� osobiScie roztrz�sa-niem kwestyi w rodzaju tych, czy d�ugo Europa wytrzyma ten system wy- 324 JAN BLOCH.t�onego zbrojenia si�, lub czy wojna mo�e w obecnych warunkach przy-nieS� realne korzySci.Od czasu do czasu mówi ten lub inny dzia�aczpolityczny o uci��liwoSci dzisiejszego po�o�enia, lub o koniecznoSci utrwa-lenia pokoju, ale s�owa jego nie maj� �adnych faktycznych nast�pstw.Tymczasem pisarze wojskowi najbardziej kompetentni w danej kwe-styi utrzymuj�, �e przysz�a wojna mo�e wobec ogromu i z�o�onej budowymachiny wojskowej, powo�uj�cej stopniowo ró�ne cz�Sci do dzia�ania,i wobec sposobu prowadzenia operacyi wojennych, umo�liwiaj�c wytrzy-ma�oS� obrony, potrwa� bardzo d�ugo, wobec tego usprawiedliwi� nadzie-je strony s�abszej, i� dzi�ki znu�eniu przeciwnika i wyczerpaniu jego si�d�ugim oporem, skutki ostatecznego pogromu b�d� straszne.JednoczeSniejednak�e ci pisarze wojskowi nie zadaj� sobie pytania, czy mog� narodyprzenieS� tyle wysi�ków, tyle strat w ludziach i niebywa�ych dot�dwstrz�Snie� spo�ecznych i ekonomicznych.PublicySci niech�tnie rozpatruj� t� kwesty�, przeczuwaj�c, �e sferywojskowe nie przywi�zuj� istotnej wagi do ich s�ów wojskowych zaSsam zawód obowi�zuje do milczenia.Przychodzimy wi�c niestety do wniosku, �e tylko doSwiadczeniesamo, przysz�a wojna i jej okropne skutki mog� przekona� rz�dyo bezcelowoSci dalszych przygotowa� do wojny i zale�nych od niej ruj-nuj�cych wydatków.Zachodzi jednak pytanie, czy istotnie chwila, która ujrzy straszneskutki pogromu, b�dzie chwil� prze�omow� [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl trzylatki.xlx.pl
.Urzeczywistnienie tej mySli zale�y wy��cznie od monarchów rosyj-skiego i niemieckiego, �adne bowiem z pa�stw europejskich nie mo�e, ja-keSmy to starali si� wykaza�, sprzeciwia� si� przeprowadzeniu tego planuwe w�asnym dobrze poj�tym interesie i utrzymywa� system pokoju zbroj-nego, który bez widoku wojny w bli�szej lub dalszej przysz�oSci jestwprost absurdem.Niemcy nie mog� d��y� do nowych podbojów w Europie, wytworz�zaS SciSlejsze wewn�trzne zjednoczenie przez utrwalenie pokoju, a nie przezmilitaryzm, przed którym znaczna cz�S� ludnoSci niemieckiej emigruje zaocean.Tymczasem utrzymywanie i rozwój militaryzmu budzi coraz wi�kszeniezadowolenie w narodzie i sztucznie pot�guje si�� tych wywrotowychd��noSci, przed niebezpiecze�stwem których cz�stokro� ostrzega� w swoichmowach cesarz Wilhelm II.Ostatnie prawo wojskowe zosta�o wprawdzie za- 322 JAN BLOCH.twierdzone przez Sejm rzeszy, z opozycy� jednak wotuj�c� przeciwko prawu��czy�a si� znacznie wi�ksza iloS� wyborców, ni� z wi�kszoSci� poselsk�g�osuj�c� za prawem.Fakt ten wyraxnie dowodzi, �e dalszy, stopniowywzrost armii jest coraz uci��liwszy dla narodu niemieckiego.Gdyby Niemcyistotnie d��y�y do hegemonii w Europie, nie cofn�yby si� by�y przed wojn�z Rosy� przed zawarciem przymierza francusko-rosyjskiego, zanim wprowa-dzono bro� ma�ego kalibru, zanim ufortyfikowano granic� zachodni� i pobu-dowano nowe linie kolejowe strategiczne, w chwili, gdy stan finansów Rosyiby� niepomySlnym.Je�eli wówczas, gdy okolicznoSci najzupe�niej sprzyja�ywojnie, Niemcy jej nie wszcz�y, nie uczyni� tego i teraz w warunkachmniej dogodnych.Niew�tpliwie, ch�� zaznaczenia swego panowania czemS nie-zwyk�em, jest wybitnym rysem znamiennym charakteru cesarza Wilhel-ma II.Pragnieniu temu mo�e zadosy�uczyni� niekoniecznie zapomoc�wojny, jego ró�norodne zdolnoSci obejmuj� i inne sfery dzia�ania.Wst�piwszy na tron w m�odym wieku krótki czas móg� poSwi�ci� do-wództwu nad wojskiem, w którem nie umia� zyska� popularnoSci.Kwe-stya robotnicza najwi�cej zajmuje jego umys�: dla nale�ytego rozpatrze-nia jej zwo�a� konferency� mi�dzynarodow�, co Swiadczy, �e mySlo mi�dzynarodowem wspó�dzia�aniu w d��eniu do poprawy doli ludównie jest mu obca.Czynny udzia� w urzeczywistnieniu idei powszechnego rozbrojenia,i ustanowienia s�du mi�dzynarodowego pewniejszym by�by Srodkiem po-lepszenia dobrobytu narodu i silniejszy zada�by cios socyalizmowi.By�byto czyn Smia�y, niezwyk�y, godny tego, by uczyni� jego powodzeniespraw� swej ambicyi osobistej.Pomimo niepowodzenia konferencyi berli�skiej w kwestyi robotni-czej, nie przestaje Wilhelm II �ywo interesowa� si� sprawami spo�eczne-mi: za zas�ugi na tem polu ustanowi� nawet osobny order �Volkswohl-fart�.Bezw�tpienia, sumy zaoszcz�dzone dzi�ki rozbrojeniu b�d�obrócone na cele produkcyjne w Niemczech.Je�eli ostatecznie rz�d pruski w SciSlejszem zjednoczeniu Niemiecznajduje cel polityki zewn�trznej w Europie cel, który mo�e osi�gn��i bez wojny i krzewienia militaryzmu, to drugiemu pa�stwu, Rosyi, nowe,podboje lub przy��czenie nowych dzielnic nie s� w stanie zapewni� �a-dnych korzySci.Zajmuj�c szóst� cz�S� powierzchni ziemi, Rosya nie potrzebuje zdo-byczy terrytoryalnych.W Rosyi miejscowe warunki sprzyjaj� rozbrojeniu:klimat i rozleg�oS� pa�stwa czyni� j� z jednej strony niezwyci�on�w walce z najazdem obcym, z drugiej utrudniaj� prowadzenie wojny za-czepnej. PRZYSZ�A WOJNA. WNIOSKI OG�LNE.323Wewn�trz zaS Rosya ma wi�ksze pole do pracy, ni� jakiekolwiekb�dx inne pa�stwo.Lud, który zaledwie kilkadziesi�t lat temu uzyska�swobod� osobist� i ekonomiczn�, potrzebuje opieki pa�stwa.Znaczna cz�S� ludnoSci w�oScia�skiej rok rocznie niemal cierpig�ód, i ca�y ten stan �yje w jak najgorszych warunkach moralnych, eko-nomicznych i hygienicznych.Koniecznie nale�y podnieS� jego wytwór-czoS� i warunki istnienia, chocia�by do poziomu Europy zachodniej.Jed-no s�owo rzucone przez Rosy� na szal� zabiegów o utworzenie s�dumi�dzynarodowego by�oby dzi�ki pot�dze i wielkoSci tego pa�stwa argu-mentem bardziej decyduj�cym, ni� wszystkie czynione do tej pory nakongresach pokoju starania monarchów, m�ów stanu i uczonych.SzybkoS�, z jak� ludnoS� wzrasta w Rosyi, powinna by� szczególnymbodxcem do zaj�cia si� wewn�trznym stanem ekonomicznym i do obróce-nia g�ównych si� pa�stwa na podxwigni�cie dobrobytu.Aby unikn�� z�ychnast�pstw wzrostu ludnoSci wytworzenia si� proletaryatu nale�yprzedsi�wzi�� szereg Srodków, zmierzaj�cych nie do reglamentacyi, lecz dopodniesienia wytwórczoSci narodowej, nale�y zak�ada� nowe gospodarstwa,udoskonala� sposoby uprawy ziemi.Prace takie wymagaj� olbrzymich sum,które mo�na otrzyma� jedynie dzi�ki zmniejszeniu wydatków na wojsko.I w innych pa�stwach wydatki na armie l�dowe i floty ci�ko daj� si� weznaki ludnoSci.W�ochy doprowadzi�y nawet do ci�kiej ruiny ekonomicz-nej, Rosyi zaS nie pozwalaj� podxwign�� si� z napó� jeszcze pierwotnegostanu kulturalnego.Wobec zaS ci�g�ego wzrostu ludnoSci, która podwaja si�w Rosyi co lat 50, wytworzy si� liczny proletaryat, nie tylko niepewny ju-tra, jak na zachodzie Europy, ale poprostu g�odny.Zmora socyalizmu i spo�ecznych przewrotów powinna, zdaniem na-szem, zmusi� inne pa�stwa do zmniejszenia wydatków nieprodukcyjnych.Inna rzecz w Rosyi, gdzie w�adza najwy�sza jest wszechpot�na, a ludcierpliwy i g��boko jej ufaj�cy.Ale tem Swi�tszy obowi�zek pa�stwaprzyjS� mu w pomoc.Rosya, która nie potrzebuje zdobyczy terrytoryalnych w Europiei uSwiadamia sobie coraz wyraxniej swoje pos�annictwo na Wschodzie,powinna cho�by dlatego tylko d��y� do utrwalenia pokoju europejskiego.Nie ulega w�tpliwoSci, �e przeSwiadczenie Rosyi i Niemiec o ko-niecznoSci rozbrojenia, a nast�pnie zabiegi tych pa�stw o utworzenie s�dumi�dzynarodowego europejskiego rozstrzygn�yby ostatecznie kwesty�w tym duchu.OSwiadczenie Rosyi, �e w zasadzie nie sprzeciwia si�uk�adom pokojowym, stworzy pr�d w opinii publicznej, którego si�a po-rwie inne pa�stwa za sob�.Trudno ��da�, aby monarchowie zajmowali si� osobiScie roztrz�sa-niem kwestyi w rodzaju tych, czy d�ugo Europa wytrzyma ten system wy- 324 JAN BLOCH.t�onego zbrojenia si�, lub czy wojna mo�e w obecnych warunkach przy-nieS� realne korzySci.Od czasu do czasu mówi ten lub inny dzia�aczpolityczny o uci��liwoSci dzisiejszego po�o�enia, lub o koniecznoSci utrwa-lenia pokoju, ale s�owa jego nie maj� �adnych faktycznych nast�pstw.Tymczasem pisarze wojskowi najbardziej kompetentni w danej kwe-styi utrzymuj�, �e przysz�a wojna mo�e wobec ogromu i z�o�onej budowymachiny wojskowej, powo�uj�cej stopniowo ró�ne cz�Sci do dzia�ania,i wobec sposobu prowadzenia operacyi wojennych, umo�liwiaj�c wytrzy-ma�oS� obrony, potrwa� bardzo d�ugo, wobec tego usprawiedliwi� nadzie-je strony s�abszej, i� dzi�ki znu�eniu przeciwnika i wyczerpaniu jego si�d�ugim oporem, skutki ostatecznego pogromu b�d� straszne.JednoczeSniejednak�e ci pisarze wojskowi nie zadaj� sobie pytania, czy mog� narodyprzenieS� tyle wysi�ków, tyle strat w ludziach i niebywa�ych dot�dwstrz�Snie� spo�ecznych i ekonomicznych.PublicySci niech�tnie rozpatruj� t� kwesty�, przeczuwaj�c, �e sferywojskowe nie przywi�zuj� istotnej wagi do ich s�ów wojskowych zaSsam zawód obowi�zuje do milczenia.Przychodzimy wi�c niestety do wniosku, �e tylko doSwiadczeniesamo, przysz�a wojna i jej okropne skutki mog� przekona� rz�dyo bezcelowoSci dalszych przygotowa� do wojny i zale�nych od niej ruj-nuj�cych wydatków.Zachodzi jednak pytanie, czy istotnie chwila, która ujrzy straszneskutki pogromu, b�dzie chwil� prze�omow� [ Pobierz całość w formacie PDF ]
