Jan Tomasz Gross Strach

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Na przykład w liście do MAP z 28 czerwca 1945 roku CK%7łPskarżył się, że we Wrocławiu milicja zajęła budynek synagogiprzy Waalstrasse 5/9, chociaż została już ona przyznanaWrocławskiemu Komitetowi %7łydowskiemu; w Tarnowie jesienią1945 roku wojsko eksmitowało żydowskich mieszkańców iinstytucje z budynku przy ulicy Goldhammera, który został jużprzez Komitet %7łydowski poddany renowacji; we Włodawiejedyny budynek synagogi pozostawiony do dyspozycjimiejscowych %7łydów został zajęty przez PPR na komitet partyjny12 kwietnia 1946 roku (też już po rozpoczęciu renowacji przezKomitet %7łydowski); w Katowicach w budynku gminy żydow-skiej przy ulicy Mickiewicza z nadania marszałkaRokossowskiego" ulokowała się redakcja TrybunyRobotniczej", najpierw budynek zajęła jednostka ArmiiRadzieckiej i opuszczając go, zainstalowała tam redakcjępartyjnej gazety (stąd pewnie mowa o Rokossowskim) i znaj-dziemy w MAP korespondencję ciągnącą się dwa i pół roku,zanim doszło do porozumienia ze Zrzeszeniem Religijnym igazeta zgodziła się płacić czynsz za wynajęcie budynku102.Co więcej, na zakończenie wicewojewoda Zrałekzreasumował wyniki obrad,udzielając odpowiedzi na niektóre pytania lub zarzuty, izaznaczył, że oświadczenie Komendanta Wojewódzkiego MilicjiObywatelskiej będzie traktowane na innej drodze i w innymmiejscu" (AAN, MAP, B-876, klatka 1 -2).Ale kariera kapitanaDowkana zgoła nie ucierpiała z powodu zademonstrowanejsamowoli i znajdziemy go wkrótce na stanowisku komendanta102Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa we Wrocławiu.AAN, MAP, B-2613, klatka 131 i 112-115; Holocaust MemorialMuseum Ar-chives, Washington, RG 15.020 M, szpula 5,protokół z 4 listopada 1945.Ale co najważniejsze, wewnętrzna logika Okólnika nr 3 -zapewne wbrew intencjom ustawodawcy - wywoływałapostępowanie administracji lokalnej nieukierunkowanebynajmniej na spełnienie potrzeb żydowskich instytucji.Okazałosię bowiem - choć to, co napiszę, zabrzmi jak truizm - że immniej na jakimś terenie było %7łydów, tym łatwiej było władzomkomunalnym dysponować mieniem opuszczonym".Cooczywiście nie zachęcało lokalnych władz do zaspokajaniapotrzeb żydowskich stowarzyszeń" na podległym im terenie,tylko do pozbywania się %7łydów.Wezmy najpierw pod uwagęprzypadek dość skomplikowany.21 lipca 1945 roku doktor Kahane (główny rabin WojskaPolskiego, a zarazem przewodniczący Związku %7łydowskichZrzeszeń Religijnych) na papierze z nadrukiem Wojsko Polskie.Naczelne Dowództwo.Główny Rabinat" napisał doprzewodniczącego Rady Narodowej we Włodawie, prosząc ooddanie synagogi i bóżnicy w użytkowanie miejscowemuZrzeszeniu Religijnemu.W czasie okupacji budynki te zostałyzajęte przez ukraińską spółdzielnię.Przeszło miesiąc pózniej, 30sierpnia, starosta z Włodawy napisał w odpowiedzi do WydziałuSpołeczno-Politycznego w Urzędzie Wojewódzkim w Lubliniedługi list o tym, jak Włodawa została zniszczona w czasieokupacji i że oprócz braku mieszkań także daje się odczuwać wstopniu bardzo silnym brak odpowiedniego budynku na kino".Jest to miasto powiatowe, które chyba najbardziej jestupośledzone pod względem kulturalno-oświatowym.Brakodpowiedniej sali sprawia, że wcale Włodawa nie jestodwiedzana przez zespoły aktorskie, brak zaś kinaniezwykle utrudnia pracę w zakresie propagandy orazwychowania politycznego.Z powyższych względów -argumentował starosta - zamierzam w jednym zbudynków, który nie jest konieczny do wykonywaniapraktyk religijnych, umieścić kino103.Argument - trzeba przyznać, dobrze skonstruowany - okazałsię chyba skuteczny, bo osiem miesięcy pózniej WłodawskiKomitet103AAN, MAP, B-2612, klatka 149 i 150.%7łydowski w Lublinie pisał do wojewody już w tonie bardziejugodowym: W rozumieniu trudnej sytuacji mieszkaniowej, wjakiej znajduje się państwo w okresie odbudowy, WłodawskiKomitet %7łydowski nie traktuje swoich uprawnień rygorystyczniei nie dochodzi zwrotu wszystkich budynków, które przed wojnąnależały do b.gminy żydowskiej, pragnie jednakowoż mieć dlaswoich celów religijnych przynajmniej jeden budynek [należy sięwięc domyślać, że starosta zainstalował kino w bóżnicy], amianowicie ten, do remontu którego niedawno przystąpił".Szkopuł był jednak w tym, że %7łydzi włodawscy mieli już wtedypotężniejszego antagonistę, synagogę tę zajął bowiem miejscowykomitet Polskiej Partii Robotniczej. W tym stanie rzeczy -czytamy w zakończeniu pisma Włodawskiego Komitetu%7łydowskiego - prosimy o zbadanie sprawy i wydanieodpowiednich zarządzeń Komitetowi Polskiej Partii Robotniczejwe Włodawie, aby wspomniany obiekt został przez nichzwolniony i przekazany Komitetowi %7łydowskiemu"104.Otóż tego całego zawracania głowy można by uniknąć, gdybynie to, że we Włodawie tuż po wojnie byli jacyś %7łydzi. Tylkodwustu" -pisał starosta powiatowy 30 sierpnia 1945 roku, podającraczej zaniżoną ocenę.Ale nawet dwustu to pokazna liczba jak natamte czasy.Półtora roku pózniej, w marcu 1947 roku - zbiegiemokoliczności, który władze lokalne, należy się domyślać, przyjęłyz ulgą - %7łydów było tam już tylko dziesięcioro105.Pismo o przekazanie bóżnicy żydowskiej w Modliborzycach na cele społeczne" sformułowano krótko i fachowo, odwołującsię do odpowiednich regulacji prawnych.Pokazuje ono z kolei,jak takie sprawy można było załatwiać, kiedy %7łydów nie było namiejscu.W punkcie pierwszym przypomniane jest, że idzie o majątek opuszczony"; w punkcie drugim - na wszelki wypadek -że miejscowe organizacje żydowskie [.] nie są prawnymnastępcą dawnych Izraelickich Gmin Wyznaniowych i wobectego nie są uprawnione do dysponowania tym obiektem";wreszcie w punkcie trzecim znajdujemy jądro całej argu-104Tamże, klatka 152-105156.Tamże,klatka 155.mentacji, to znaczy informację, że budynek tamt[ejszej]bożnicy nie może służyć swym pierwotnym celom z powodubraku ludności żydowskiej w tamt[ejszej] miejscowości iokolicach"106.I to była istota rzeczy w urzędowej korespondencji na tematzagospodarowania mienia opuszczonego" żydowskichinstytucji na nowe cele.Albo nawet nie nowe, bo na przykładmagazyny spółdzielni Społem" zajmowały budynek synagogiw Sieradzu od 1942 roku i MAP, do którego zwrócono się opozwolenie wydzierżawienia budynku, zanim udzieliłzezwolenia, skierował zapytanie do wojewody, czy w Sieradzusą jeszcze %7łydzi.W odpowiedzi Urząd Wojewódzki zawiadomiłGłówny Urząd Likwidacyjny, że w Sieradzu %7łydowskaKongregacja Wyznaniowa nie istnieje i w mieście tymmieszkają zaledwie dwie rodziny żydowskie", a także że zpowyższych motywów Urząd Wojewódzki [.] wyraża zgodę nawydzierżawienie tejże synagogi Spółdzielni �Społem� wSieradzu" [ Pobierz całość w formacie PDF ]